علت خراب شدن رم سرور چیست + راهکارهای مقابله با آن؟

رم‌های سرور برندهایی مثل دل و اچ‌پی به دلایل مختلفی ممکن است دچار خرابی شوند که می‌تواند عملکرد سرور را مختل کند. یکی از اصلی‌ترین دلایل، مشکلات فیزیکی و سخت‌افزاری است. این مشکلات می‌توانند شامل آسیب‌های فیزیکی ناشی از حمل‌ونقل نامناسب، نصب نادرست ماژول رم در اسلات، یا نقص در فرآیند تولید باشند. همچنین، تغییرات ولتاژ و نوسانات برق می‌توانند به تراشه‌های حساس رم آسیب برسانند.

این نوسانات، که اغلب به دلیل مشکلات در منبع تغذیه (Power Supply) سرور یا سیستم برق‌رسانی اصلی رخ می‌دهند، می‌توانند باعث خرابی داده‌ها و در نهایت خرابی کامل رم شوند. دلیل مهم دیگر، گرمای بیش از حد است. سرورها به دلیل کارکرد مداوم، گرمای زیادی تولید می‌کنند و اگر سیستم خنک‌کننده (مانند فن‌ها) به درستی کار نکند، دمای ماژول‌های رم از حد مجاز بالاتر رفته و باعث کاهش طول عمر یا خرابی ناگهانی آن‌ها می‌شود. گرد و غبار و آلودگی نیز می‌توانند با نشستن روی پین‌ها و کانکتورهای رم، باعث ایجاد اتصالی و اختلال در ارتباط بین رم و مادربرد شوند. البته، در این میان دلایل دیگری نیز وجود دارند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

علائم و نشانه‌های خرابی رم سرور

هنگامی که رم سرور خراب می‌شوند، یکسری علام و نشانه‌ها دارند که در شناسایی مشکل به ما کمک می‌کنند. این مشکلات به شرح زیر هستند.

مشکلات مربوط به راه‌اندازی و بوت شدن سرور

یکی از اولین و واضح‌ترین نشانه‌های خرابی رم، مشکلاتی است که در فرآیند راه‌اندازی و بوت شدن سرور (Boot Process) رخ می‌دهد. اگر سرور در حین روشن شدن به طور ناگهانی خاموش می‌شود یا در یک مرحله خاص از بوت متوقف می‌گردد، احتمالا مشکل از رم است. همچنین، ممکن است در صفحه نمایش هیچ تصویری ظاهر نشود یا سرور به طور مداوم ری‌استارت شود، که به آن “Boot Loop” می‌گویند. این اتفاق به دلیل ناتوانی پردازنده در خواندن و اجرای دستورالعمل‌های ذخیره‌شده در رم رخ می‌دهد. بوق‌های هشدار (Beep Codes) که توسط مادربرد تولید می‌شوند نیز یک علامت مهم هستند. هر الگوی بوق، یک کد خطا را نشان می‌دهد و معمولا در مستندات سرورهای اچ‌پی، یک الگوی بوق خاص به مشکلات رم اختصاص داده شده است. برای مثال، یک سری بوق‌های کوتاه و متوالی ممکن است به معنای خرابی در یک یا چند ماژول رم باشد. گاهی اوقات، حتی اگر سیستم بوت شود، ممکن است خطاهای مربوط به حافظه در POST نمایش داده شود. این خطاها می‌توانند به شما بگویند که کدام ماژول رم دچار مشکل شده است، که تشخیص و تعویض آن را ساده‌تر می‌کند.

اختلالات عملکردی و خطاهای سیستم عامل

در صورتی که سرور بدون مشکل بوت شود، علائم خرابی رم ممکن است به صورت اختلالات عملکردی و خطاهای مکرر در سیستم عامل خود را نشان دهند. یکی از رایج‌ترین نشانه‌ها، صفحه‌های آبی مرگ در ویندوز یا خطاهای مشابه در سیستم‌عامل‌های لینوکس است. این خطاها اغلب به دلیل ناتوانی سیستم در دسترسی به داده‌های صحیح از رم یا خراب شدن اطلاعات در حین پردازش اتفاق می‌افتند. برنامه‌ها ممکن است بدون دلیل بسته شوند یا به طور ناگهانی پاسخگو نباشند. اگر نرم‌افزارهای مهم سرور، مانند پایگاه داده یا وب سرور، به طور مکرر از کار می‌افتند، باید به رم مشکوک شد. علاوه بر این، عملکرد کلی سرور به شدت کاهش می‌یابد؛ به عنوان مثال، باز کردن برنامه‌ها یا دسترسی به فایل‌ها زمان زیادی می‌برد، حتی اگر پردازنده و فضای ذخیره‌سازی سالم باشند. این کاهش سرعت به این دلیل است که سیستم برای دسترسی به داده‌ها دچار مشکل می‌شود و مجبور به استفاده از حافظه مجازی (Virtual Memory) روی دیسک سخت می‌شود که بسیار کندتر است.

خطاهای داده‌ای و مشکلات ناپایداری سیستم

خرابی رم می‌تواند منجر به خطاهای داده‌ای (Data Corruption) شود که پیامدهای بسیار جدی برای یک سرور دارند. یکی از نشانه‌های آن، خراب شدن فایل‌ها و داده‌ها است. ممکن است فایل‌هایی که قبلا سالم بوده‌اند، ناگهان غیرقابل استفاده شوند یا هنگام باز کردن آن‌ها با خطاهای غیرمنتظره‌ای مواجه شوید. این اتفاق به دلیل خرابی داده‌ها در حین ذخیره‌سازی موقت در حافظه رم رخ می‌دهد. اگر سرور شما به طور منظم و بدون هیچ دلیلی مشخصی ری‌استارت می‌شود، این می‌تواند نشانه‌ای از خرابی رم باشد. این نوع ری‌استارت‌ها معمولا به دلیل خطاهای پنهان در حافظه رخ می‌دهند که باعث ایجاد یک وضعیت ناپایدار برای سیستم عامل می‌شوند. همچنین، ممکن است با خطاهای نرم‌افزاری مواجه شوید که به نظر می‌رسد از طریق به‌روزرسانی یا نصب مجدد قابل حل نیستند. این خطاها معمولاً منشأ سخت‌افزاری دارند و از داده‌های نادرست که از رم خوانده می‌شوند، ناشی می‌شوند.

استفاده از ابزارهای تشخیصی و مشکلات سخت‌افزاری قابل مشاهده

برای تشخیص دقیق خرابی رم، باید از ابزارهای تشخیصی استفاده کرد. نرم‌افزارهایی مانند Memtest86+، که به طور خاص برای تست حافظه طراحی شده‌اند، می‌توانند تمام سلول‌های حافظه را بررسی کرده و خطاهای احتمالی را شناسایی کنند. اجرای این برنامه‌ها برای یک دوره طولانی (چندین ساعت) می‌تواند تمام مشکلات پنهان رم را آشکار کند. علاوه بر این، در برخی موارد، نشانه‌های فیزیکی نیز وجود دارد. شما می‌توانید از سیستم مدیریت از راه دورiLO  برای تعیین وضعیت سلامت ماژول‌های رم استفاده کنید. iLO به شما امکان می‌دهد خطاهای مربوط به رم را بدون نیاز به دسترسی فیزیکی به سرور مشاهده کنید. در برخی مدل‌های سرور اچ‌پی، یک ال‌ئی‌دی هشدار روی ماژول رم یا در پنل جلوی سرور وجود دارد که با رنگی خاص (مانند نارنجی یا قرمز) نشان می‌دهد که رم دچار مشکل شده است. این نشانه‌ها همراه با خطاهای نمایش داده شده در گزارش‌های سیستمی (System Logs)، می‌توانند به شما کمک کنند تا به سرعت ماژول رم خراب را شناسایی و تعویض کنید، و از خرابی‌های جدی‌تر در آینده جلوگیری کنید.

 دلایل اصلی خرابی رم سرور

از مهم‌ترین دلایل خرابی رم سرور به موارد زیر باید اشاره کرد:

گرمای بیش از حد

یکی از اصلی‌ترین دلایل خرابی رم در سرورها، گرمای بیش از حد است. سرورها به دلیل کارکرد مداوم، گرمای زیادی تولید می‌کنند. اگر سیستم خنک‌کننده (مانند فن‌ها) به درستی عمل نکند، دمای ماژول‌های رم از حد مجاز فراتر می‌رود. این افزایش دما باعث فرسودگی سریع‌تر قطعات داخلی رم و در نهایت خرابی آن‌ها می‌شود. اطمینان از عملکرد صحیح فن‌ها و تهویه مناسب سرور ضروری است.

2. نوسانات ولتاژ و مشکلات منبع تغذیه

نوسانات برق و مشکلات مربوط به منبع تغذیه (Power Supply) نیز از عوامل مهم خرابی رم هستند. رم‌ها به ولتاژ بسیار حساس‌اند و تغییرات ناگهانی یا غیرعادی در ولتاژ می‌تواند به تراشه‌های آن‌ها آسیب جدی وارد کند. یک منبع تغذیه معیوب که ولتاژ پایداری را فراهم نمی‌کند یا یک سیستم برق‌رسانی ناپایدار، می‌تواند باعث فساد داده‌ها و خرابی فیزیکی ماژول‌های رم شود.

3. نصب نادرست و آسیب‌های فیزیکی

نصب نادرست ماژول رم در اسلات خود می‌تواند منجر به اتصال ضعیف و در نهایت خرابی شود. اگر رم به طور کامل در جای خود قرار نگیرد، ممکن است به درستی کار نکند و دچار خطاهای مکرر شود. همچنین، آسیب‌های فیزیکی مانند خراشیدگی روی پین‌ها، فشار بیش از حد یا ضربه خوردن در حین حمل و نقل و نصب نیز می‌توانند باعث از کار افتادن کامل ماژول رم شوند.

4. گرد و غبار و آلودگی

گرد و غبار و آلودگی‌های محیطی می‌توانند به داخل سرور نفوذ کرده و روی کانکتورهای رم و اسلات‌ها بنشینند. این ذرات می‌توانند باعث ایجاد مقاومت الکتریکی و اختلال در ارتباط بین رم و مادربرد شوند. تجمع گرد و غبار همچنین می‌تواند مانع از دفع صحیح گرما شده و به افزایش دمای رم منجر شود که هر دو عامل در طولانی‌مدت باعث خرابی می‌شوند.

5. فرسودگی طبیعی و مشکلات در روند ساخت

مانند هر قطعه الکترونیکی دیگری، رم‌ها نیز دارای طول عمر محدودی هستند. استفاده مداوم و طولانی‌مدت به تدریج باعث فرسودگی سلول‌های حافظه می‌شود که منجر به کاهش عملکرد و افزایش خطاهای داده‌ای می‌گردد. همچنین، برخی ماژول‌ها ممکن است از ابتدا دارای نقص‌های تولیدی باشند که در طول زمان یا پس از مدتی استفاده، خود را به شکل خرابی ناگهانی نشان می‌دهند.

6. ناسازگاری رم با سیستم

یکی از دلایل اصلی خرابی رم سرور است. اگر ماژول رم با مشخصات مادربرد سرور، مانند نوع حافظه (DDR)، سرعت، ولتاژ، یا حتی پیکربندی Rank آن، مطابقت نداشته باشد، منجر به خطاهای مکرر و ناپایداری سیستم می‌شود. این ناسازگاری می‌تواند باعث آسیب فیزیکی به رم یا مادربرد در طولانی‌مدت شود و در نتیجه، خرابی دائمی رم را به همراه داشته باشد. استفاده از رم‌هایی که به طور رسمی توسط اچ‌پی برای مدل سرور شما تایید شده‌اند، از این نوع خرابی‌ها جلوگیری می‌کند.

7.  خرابی اسلات‌های رم

خرابی اسلات‌های رم در سرورها یکی از دلایل مهم خرابی رم است. اسلات‌های رم، اتصالی حیاتی بین ماژول رم و مادربرد فراهم می‌کنند. اگر یک اسلات به دلیل آسیب فیزیکی مانند پین‌های خم شده یا کثیفی دچار مشکل شود، ممکن است اتصال کامل برقرار نشود. این مشکل باعث می‌شود سیستم نتواند رم را به درستی شناسایی کند یا خطاهای داده‌ای ایجاد کند. در نتیجه، این خطاهای مکرر فشار زیادی به ماژول رم وارد کرده و در طولانی‌مدت به خرابی دائمی آن منجر می‌شود. خرابی اسلات عملاً باعث می‌شود رم سالم نیز به عنوان یک قطعه معیوب عمل کند.

چگونه مانع از خراب شدن رم سرور شویم؟

برای جلوگیری از خرابی رم سرورهای، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است.

• اولین و مهم‌ترین گام، استفاده از رم‌های سازگار و تأیید شده است. همیشه از ماژول‌های رمی استفاده کنید که به طور رسمی توسط سازندگانی مثل اچ‌پی برای مدل سرور شما تأیید شده‌اند. این رم‌ها با ولتاژ، سرعت و معماری مادربرد سرور شما سازگار هستند و از مشکلات ناشی از ناسازگاری جلوگیری می‌کنند.
• دومین گام، مدیریت صحیح حرارت و تهویه است. مطمئن شوید که فن‌های سرور به درستی کار می‌کنند و مسیر جریان هوا در داخل رک و سرور مسدود نشده باشد. دمای بیش از حد، یکی از عوامل اصلی خرابی قطعات الکترونیکی است. بنابراین، حفظ دمای محیطی مناسب در دیتاسنتر یا اتاق سرور، به شدت در کاهش فشار حرارتی بر روی رم‌ها مؤثر است.
• سومین راهکار، تأمین برق پایدار و باکیفیت است. نوسانات ولتاژ می‌توانند به سرعت به رم‌ها آسیب بزنند. برای این منظور، از یک منبع تغذیه (Power Supply) باکیفیت و سیستم‌های UPS  استفاده کنید تا از رم‌ها در برابر نوسانات برق محافظت شود. همچنین، مطمئن شوید که منبع تغذیه سرور به درستی کار می‌کند و ولتاژ پایداری را ارائه می‌دهد.
• چهارمین اقدام، نگهداری و تمیزکاری منظم است. گرد و غبار می‌تواند روی پین‌ها و اسلات‌های رم جمع شده و باعث ایجاد اتصالی یا افزایش دما شود. به صورت دوره‌ای، سرور را باز کرده و با استفاده از هوای فشرده (بدون تماس مستقیم) گرد و غبار را از روی ماژول‌ها و اسلات‌ها پاک کنید. این کار به حفظ سلامت و طول عمر رم‌ها کمک شایانی می‌کند.

اطلاعات مهمی که باید در ارتباط با خرابی رم سرور بدانید

نویسنده: حمیدرضا تائبی