آشنایی با انواع فن و هیت سینک
فن و هیت سینک پردازنده سرور، مولفههای حیاتی در سیستمهای خنککننده سرورها هستند که برای مدیریت حرارت تولیدشده توسط پردازندهها (CPU) طراحی شدهاند. پردازندههای سرور به دلیل بار کاری بالا و عملکرد مداوم، گرمای قابلتوجهی تولید میکنند که اگر به درستی دفع نشود، میتواند باعث کاهش عملکرد، خرابی سختافزاری یا حتی آسیب دائمی به قطعات شود. هیتسینک یک قطعه فلزی، معمولا از آلومینیوم یا مس، با سطح وسیع و پرههای متعدد است که به پردازنده متصل میشود. این قطعه با انتقال حرارت از سطح پردازنده به پرهها، گرما را از سیپییو دور میکند. طراحی هیتسینکها معمولا شامل پرههای نازک و متراکم است که سطح تماس با هوا را افزایش میدهند و فرآیند خنکسازی را بهبود میبخشند.
فن، بهعنوان مکمل هیتسینک، جریان هوای لازم را تامین میکند تا گرمای جذبشده توسط هیتسینک به محیط اطراف منتقل شود. در سرورها، فنها اغلب با سرعت بالا کار میکنند و ممکن است بهصورت هوشمند و با توجه به دمای پردازنده تنظیم شوند تا تعادلی بین خنکسازی و مصرف انرژی ایجاد کنند. برخی سیستمهای پیشرفته از هیتسینکهای مجهز به لولههای حرارتی (Heat Pipes) یا حتی خنککنندههای مایع استفاده میکنند که کارایی بالاتری دارند. انتخاب فن و هیتسینک مناسب به عواملی مانند توان طراحی حرارتی (TDP) پردازنده، اندازه کیس سرور و محیط عملیاتی بستگی دارد. در مجموع، این دو مولفه با همکاری یکدیگر از پایداری و طول عمر سرورها اطمینان حاصل میکنند و نقشی کلیدی در عملکرد بهینه سیستمهای محاسباتی ایفا میکنند.
آشنایی با انواع فن سرور
فنهای سرور مولفههای حیاتی برای حفظ دمای بهینه و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد قطعات داخلی سرور هستند. امروزه، انواع مختلفی از فنهای سرور وجود دارند که هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند. به طور کلی، فنهای سرور را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: فنهای محوری (Axial Fans) و فنهای گریز از مرکز (Centrifugal Fans یا Blower Fans).

1. فنهای محوری (Axial Fans)
فنهای محوری رایجترین نوع فن در سرورها و کامپیوترها هستند. این فنها هوا را به صورت موازی با محور چرخش پرهها جابجا میکنند. پرههای فن به گونهای طراحی شدهاند که هوا را مستقیماً به سمت جلو یا عقب هل میدهند. این فنها دارای یکسری ویژگیهای شاخص هستند که از آن جمله باید به جریان هوای بالا (قادر به جابجایی حجم زیادی از هوا هستند)، فشار استاتیک پایین (در برابر مقاومت جریان هوا (مثل فیلترها یا مجراهای باریک) عملکرد ضعیفتری دارند)، کاربرد رایج (معمولا برای خنکسازی عمومی کیس سرور، پردازندهها (همراه با هیتسینک) و کارتهای توسعه استفاده میشوند)، نویز (بسته به سرعت چرخش، میتوانند نویز قابل توجهی تولید کنند) و Hot-Swap (بسیاری از فنهای سرور، به خصوص در سرورهای رکمونت، به صورت Hot-Swap طراحی شدهاند تا امکان تعویض بدون نیاز به خاموش کردن سرور را فراهم کنند) اشاره کرد. این فنها به مدلهای مختلفی مثل فنهای پروانهای (Propeller Fans)، فنهای لوله محوری (Tube-Axial Fans) و فنهای پره محوری (Vane-Axial Fans) تقسیم میشوند.
2. فنهای گریز از مرکز (Centrifugal Fans / Blower Fans)
فنهای گریز از مرکز که به عنوان بلوئر فن نیز شناخته میشوند، هوا را به صورت عمود بر محور چرخش پرهها (به صورت شعاعی) جابجا میکنند. هوا از مرکز فن وارد شده و با چرخش پرهها، به سمت محیط بیرون هل داده میشود و از خروجی فن خارج میگردد. این فنها معمولاً شبیه یک حلزون طراحی شدهاند. این فنها قادر به غلبه بر مقاومتهای بالای جریان هوا (مانند کانالهای باریک، فیلترهای متراکم و هیتسینکهای با پرههای نزدیک به هم) هستند، جریان هوای خروجی آنها متمرکزتر است، در سرورهایی که نیاز به خنکسازی نقاط خاص و با مقاومت بالا دارند، مانند سیستمهای خنککننده پردازنده با هیتسینکهای متراکم، یا برای هدایت هوا از طریق کانالهای داخلی سرور به کار میروند و معمولا نسبت به فنهای محوری با دبی یکسان، نویز بیشتری تولید میکنند، اما در برخی طراحیها میتوانند ساکتتر باشند. از جمله این فنها باید به پروانههای با خمیدگی رو به جلو (Forward-Curved Blades)، پروانههای با خمیدگی رو به عقب (Backward-Curved Blades) و پروانههای شعاعی (Radial Blades) اشاره کرد.
آشنایی با انواع هیتسینک
هیتسینکهای پردازنده سرور بر اساس طراحی، روش خنککنندگی، مواد و کاربرد در انواع مختلفی دستهبندی میشوند. هیتسینکهای غیرفعال (Passive Heatsinks)
این هیتسینکها بدون فن عمل میکنند و گرما را از طریق پرههای فلزی (معمولاً آلومینیوم یا مس) به جریان هوای موجود در کیس سرور منتقل میکنند. آنها برای پردازندههای با توان طراحی حرارتی (TDP) پایین یا سرورهایی با تهویه قوی مناسباند. این نوع بیصدا هستند و مصرف انرژی ندارند، اما برای پردازندههای پرقدرت کارایی محدودی دارند.
هیتسینکهای فعال(Active Heatsinks)
این هیتسینکها مجهز به فن هستند که جریان هوای فعال را برای دفع سریعتر گرما فراهم میکند. آنها برای پردازندههای سرور با TDP بالا که در بارهای کاری سنگین مانند دیتاسنترها استفاده میشوند، ایدهآلاند. این نوع کارایی خنککنندگی بالایی دارند، اما ممکن است نویز بیشتری تولید کنند.
هیتسینکهای مجهز به لولههای حرارتی (Heat Pipe Heatsinks)
این هیتسینکها از لولههای حرارتی پرشده با مایع خنککننده استفاده میکنند که گرما را از پایه هیتسینک به پرههای دورتر منتقل میکنند. این طراحی برای سرورهای با فضای محدود یا پردازندههای پرقدرت بسیار مؤثر است و در هر دو نوع اورجینال و غیراورجینال رایج است.
هیتسینکهای خنککننده مایع (Liquid-Cooled Heatsinks)
این نوع شامل بلوکهای آبی (Water Blocks) است که بخشی از سیستم خنککننده مایع هستند. گرما از پردازنده به مایع خنککننده منتقل شده و از طریق رادیاتور و فنها دفع میشود. این هیتسینکها برای سرورهای با عملکرد بالا یا اورکلاک مناسباند، اما نصب پیچیدهتر و هزینه بالاتری دارند.
هیتسینکهای کمارتفاع (Low-Profile Heatsinks)
این هیتسینکها برای سرورهای فشرده مانند مدلهای 1 یا 2 یونیت با فضای عمودی محدود طراحی شدهاند. اگرچه کارایی کمتری نسبت به مدلهای بزرگتر دارند، اما برای سرورهای متراکم مناسباند.
هیتسینکهای اختصاصی (Proprietary Heatsinks)
این هیتسینکها توسط تولیدکنندگان سرور مثل دل و اچپی برای مدلهای خاص طراحی شده و کاملاً با سوکت پردازنده و سیستم خنککننده سرور هماهنگ هستند. آنها معمولا اورجینال بوده و قابلیت اطمینان بالایی دارند.
هیت سینک اورجینال چیست؟
هیتسینک اورجینال به هیتسینکی گفته میشود که توسط سازنده اصلی پردازنده مانند اینتل یا ایامدی یا حتی تولیدکنندگان سرور مثل دل، اچپی، لنوو و دیگر سازندگان، برای یک مدل خاص از پردازنده یا سرور طراحی و تولید شده است. این نوع هیتسینک بهطور خاص برای مطابقت با مشخصات فنی پردازنده، مانند توان طراحی حرارتی (TDP)، ابعاد فیزیکی و سیستم نصب، ساخته میشود. هیتسینکهای اورجینال معمولا با استانداردهای کیفی بالا تولید میشوند و بهینهترین عملکرد خنککننده را برای پردازنده یا سرور مربوطه ارائه میدهند. این هیتسینکها اغلب همراه با سرور یا پردازنده عرضه میشوند و کاملا با سوکت پردازنده و طراحی کیس سازگار هستند. برخلاف هیتسینکهای افترمارکت (Aftermarket) که توسط شرکتهای ثالث تولید میشوند، هیتسینکهای اورجینال معمولا از نظر طراحی سادهتر هستند، اما به دلیل هماهنگی کامل با سختافزار اصلی، قابلیت اطمینان و سازگاری بهتری دارند. این هیتسینکها ممکن است شامل ویژگیهایی مانند لولههای حرارتی یا فنهای اختصاصی باشند که با سیستم خنککننده سرور هماهنگ عمل میکنند.

هیتسینکهای افترمارکت (Aftermarket) چیست؟
هیتسینکهای افترمارکت (Aftermarket) هیتسینکهایی هستند که توسط شرکتهای ثالث، غیر از سازنده اصلی پردازنده طراحی و تولید و روانه بازار میشوند. این هیتسینکها بهمنظور جایگزینی هیتسینکهای اورجینال عرضه میشوند و اغلب برای بهبود عملکرد خنککنندگی، کاهش دمای پردازنده یا افزایش کارایی در مقایسه با هیتسینکهای استاندارد طراحی میشوند. هیتسینکهای افترمارکت معمولا از مواد باکیفیت مانند مس یا آلومینیوم با طراحی پیشرفتهتر، مانند پرههای بزرگتر، لولههای حرارتی (Heat Pipes) یا حتی پشتیبانی از خنککنندههای مایع، ساخته میشوند. این محصولات برای کاربران و سازمانهایی که به دنبال اورکلاک (Overclocking) پردازنده یا عملکرد بهتر در بارهای کاری سنگین هستند، مناسب هستند. بااینحال، هیتسینکهای افترمارکت ممکن است با چالشهایی مانند عدم سازگاری کامل با سوکت پردازنده یا شاسی سرور، نیاز به نصب پیچیدهتر یا افزایش نویز فن همراه باشند. انتخاب یک هیتسینک افترمارکت نیازمند توجه به عواملی مانند توان طراحی حرارتی (TDP)، ابعاد فیزیکی و سازگاری با سیستم است. این هیتسینکها معمولا در بازار با تنوع بالا و قیمتهای متفاوت عرضه میشوند و گزینهای انعطافپذیر برای ارتقای سیستمهای خنککننده سرور یا کامپیوترهای شخصی ارائه میدهند.
هیت سینک های غیراورجینال چیست؟
هیتسینکهای غیراورجینال قطعاتی هستند که توسط شرکتهای ثالث و بعضا ناآشنا ساخته میشوند و برای خنک کردن پردازندهها در سرورها یا سیستمهای کامپیوتری استفاده میشوند. برخلاف هیتسینکهای اورجینال که همراه با پردازنده یا سرور ارائه میشوند، این هیتسینکها بهصورت جداگانه در بازار عرضه میشوند و معمولا برای بهبود عملکرد خنکسازی پردازنده طراحی شدهاند. این مدل خنککنندهها نیز اغلب از فلزاتی مانند آلومینیوم یا مس ساخته میشوند و ممکن است شامل فناوریهایی مثل لولههای حرارتی یا فنهایی باشند تا گرما را بهتر از پردازنده دور کنند. با اینحال، هیتسینکهای فوق بیشتر برای کاربرانی که به دنبال انجام کارها ساده هستند و در نظر ندارند، برنامههای سنگین را اجرا کنند یا فرکانس پردازنده را افزایش دهند، مناسب هستند. نکته مهمی که باید در ارتباط با این گروه از هیتسینکها به آن توجه داشته باشید، کیفیت ساخت و کارایی آنها بسته به برند و مدل پردازندهای است که قصد استفاده از آنرا دارید. هیتسینکهای غیراورجینال معمولا انعطافپذیری بیشتری در انتخاب و قیمت دارند، اما نصب آنها ممکن است نیاز به دقت بیشتری داشته باشد و در برخی موارد ممکن است کیفیتی پایینتر از هیت سینکهای اورجینال داشته باشند.
چگونه هیت سینک های اورجینال را از غیر اورجینال تشخیص دهیم؟

تشخیص هیتسینکهای غیراورجینال از اورجینال نیازمند توجه به چند نکته کلیدی است که هنگام خرید باید به آنها دقت کنید.
1. منبع خرید
هیتسینکهای اورجینال را تنها فروشندگان معتبر یا نمایندگان رسمی آنها به فروش میرسانند. فروشندگان معتبر با توجه به وجود واحدهای کنترل کیفیت و متخصصان کارآزموده، توانایی شناسایی قطعات فیک از اورجینال را دارند و محصولات خود را با ضمانت معتبر ارائه میدهند. تجارت الکترونیک مفتاح رایانهافزار به پشتوانه بیش از دو دهه حضور فعال در صنعت فناوری اطلاعات، همواره با کیفیتترین محصولات را که مورد تایید کارشناسان این شرکت قرار دارد در اختیار مشتریان خود قرار میدهد. همچنین، این شرکت به مشتریان خود مشاورههای تخصصی در زمینه خرید محصولات اورجینال ارائه میدهد تا بتوانند از محصولات خود بدون مشکل استفاده کنند. اگر به دنبال خرید یا دریافت مشاورههای تخصصی هستید، کافی است با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید و یک خرید مطمئن را تجربه کنید.
2. کیفیت ساخت و مواد
هیتسینکهای اورجینال از مواد باکیفیت مانند آلومینیوم یا مس خالص ساخته شده و دارای سطح صاف، پرههای منظم و حکاکیهای دقیق لوگو یا مشخصات برند هستند. هیتسینکهای غیراورجینال و همچنین فیک ممکن است ظاهری ناهموار، رنگپریده یا نشانههای ساخت ضعیف (مانند لبههای تیز یا نقص در پرهها) داشته باشند.
3. بستهبندی و برچسبها
هیتسینکهای اورجینال معمولا در بستهبندی باکیفیت با لوگو، شماره سریال و اطلاعات محصول ارائه میشوند. برچسبهای تقلبی ممکن است شامل غلطهای املایی، فونتهای غیراستاندارد یا اطلاعات ناقص باشند. همچنین، هیتسینکهای اورجینال اغلب با گارانتی رسمی همراه هستند
4. مشخصات فنی و عملکرد
هیتسینکهای تقلبی ممکن است با مشخصات نادرست (مانند توان طراحی حرارتی اشتباه) عرضه شوند. بررسی کارایی خنککنندگی در تستهای واقعی یا مقایسه با مشخصات اعلامشده توسط سازنده میتواند تفاوت را نشان دهد. همچنین، هیتسینکهای غیراورجینال معمولا عملکرد ضعیفتری نسبت به نمونه اصلی دارند.
5. قیمت غیرعادی
قیمت بسیار پایینتر از حد معمول برای یک هیتسینک از برندهای معتبر میتواند نشانه تقلبی بودن باشد. هیتسینکهای اورجینال معمولا قیمت استانداردی متناسب با کیفیت و برند دارند که نشان از کیفیت و مرغوب بودن آنها دارد. این درست همان ویژگی شاخصی است که تجارت الکترونیک مفتاح بر آن تاکید خاصی دارد.
6. شماره سریال و تایید اصالت
برخی برندها امکان بررسی شماره سریال محصول را از طریق وبسایت رسمی خود فراهم میکنند. این روش میتواند برای تایید اصالت هیتسینک مفید باشد. برای اطمینان، پیشنهاد میکنیم همیشه از فروشندگان معتبر خرید کنید، اسناد و بستهبندی را بررسی کنید و در صورت تردید، با پشتیبانی رسمی سازنده تماس بگیرید. تجارت الکترونیک مفتاح آماده است در این زمینه مشاورههای فنی لازم را به مشتریان خود ارائه دهد.
تفاوت هیت سینک های اورجینال و غیراورجینال
اصلیترین تفاوتی که هیتسینکهای اورجینال و غیر اورجینال وجود دارد به تطابق آنها با مشخصات فنی پردازنده، نوع سوکت و ابعاد شاسی باز میگردد که انتقال بهینهتر حرارت، سازگاری کامل با سیستم و عملکرد خنککنندگی را به همراه دارد. این هیتسینکها بر مبنای به کارگیری بهترین مواد طراحی میشوند و نحوه آرایش لولههای حرارتی آنها به بهترین شکل است، به طوری که در هماهنگی کامل با فنها قرار دارند که تهویه مناسب گرما را به همراه دارند. در نقطه مقابل، هیتسینکهای غیراورجینال، که توسط شرکتهای ثالث تولید میشوند، ممکن است برای طیف وسیعتری از پردازندهها طراحی شوند و اغلب با هدف بهبود عملکرد خنککنندگی یا کاهش هزینه عرضه گردند، اما گاهی اوقات فاقد سازگاری کامل با سوکت یا شاسی خاص هستند، که میتواند منجر به نصب پیچیدهتر یا کاهش کارایی جریان هوا شود. همچنین، کیفیت مواد و ساخت در هیتسینکهای غیراورجینال ممکن است متغیر باشد و در برخی موارد عملکرد حرارتی یا دوام کمتری نسبت به مدلهای اورجینال داشته باشند.
تاثیر نصب هیت سینک اورجینال در عملکرد سی پی یو و عمر سرور
نصب هیتسینک اورجینال تاثیرات مثبت قابلتوجهی بر عملکرد سیپییو و عمر سرور دارد. هیتسینکهای اورجینال که توسط سازنده پردازنده یا سرور ساخته شدهاند، بهطور خاص برای هماهنگی با مشخصات فنی پردازنده، مانند توان طراحی حرارتی (TDP) و سوکت، تولید میشوند. این هماهنگی باعث میشود گرمای تولیدشده توسط سیپییو بهطور موثر دفع شود، که از افزایش دمای بیشازحد (Overheating) جلوگیری میکند. دمای پایینتر سیپییو منجر به عملکرد پایدارتر و بهینهتر میشود، زیرا پردازنده میتواند بدون کاهش فرکانس (Throttling) در بارهای کاری سنگین به کار خود ادامه دهد. این امر بهویژه در سرورها که بهصورت مداوم تحت فشار محاسباتی هستند، اهمیت دارد.
علاوه بر این، هیتسینک اورجینال با کاهش دما و جلوگیری از تنش حرارتی، به افزایش طول عمر پردازنده و سایر اجزای سرور کمک میکند. دمای بالا میتواند باعث فرسودگی زودهنگام قطعات الکترونیکی، کاهش کارایی و حتی خرابیهای ناگهانی شود. هیتسینکهای اورجینال به دلیل سازگاری کامل با طراحی سرور، جریان هوای مناسب را تضمین میکنند و از تجمع گرما در کیس جلوگیری میکنند. این موضوع نهتنها عمر پردازنده، بلکه سایر اجزا مانند مادربورد و حافظهها را نیز افزایش میدهد. همچنین، هیتسینکهای اورجینال معمولا با فنهایی با نویز کمتر و مصرف انرژی بهینه عرضه میشوند که به کاهش هزینههای عملیاتی و بهبود کارایی کلی سرور کمک میکند. در نهایت، استفاده از هیتسینک اورجینال به دلیل قابلیت اطمینان و پشتیبانی رسمی، خطر خرابی سیستم را کاهش داده و پایداری سرور را در بلندمدت تضمین میکند.
خلاصه اطلاعات مهمی که باید در مورد فن و هیتسینک بدانیم
| ویژگی/نوع | فنهای محوری (Axial Fans) | فنهای گریز از مرکز (Centrifugal/Blower Fans) | هیتسینک اورجینال (Original Heatsink) | هیتسینک غیر اورجینال (Non-Original Heatsink) |
| تعریف | هوا را موازی با محور پرهها جابجا میکنند. رایجترین نوع فن. | هوا را عمود بر محور پرهها جابجا میکنند (شبیه حلزون). برای فشار استاتیک بالا. | هیتسینکی که توسط سازنده اصلی سرور (OEM) یا سازنده CPU به طور خاص برای مدل CPU و سرور طراحی و تولید شده است. | هیتسینکی که توسط شخص ثالث و معمولاً با هدف کاهش هزینه یا بهبود عملکرد (در برخی موارد) ساخته شده است. |
| جریان هوا | بالا، اما فشار استاتیک پایین | متمرکز و با فشار استاتیک بالا | بهینه و متناسب با نیاز حرارتی CPU و طراحی سیستم خنککننده سرور | متغیر، ممکن است کمتر یا حتی بیشتر از حد نیاز باشد. |
| کاربرد اصلی | خنکسازی عمومی کیس، CPU (با هیتسینک مناسب) و کارتهای توسعه | خنکسازی نقاط داغ با مقاومت بالا، مانند هیتسینکهای متراکم CPU، یا هدایت هوا در کانالهای باریک | خنکسازی بهینه و پایدار CPU در محیط سرور | جایگزین برای هیتسینک اورجینال، گاهی برای اورکلاک یا ارتقا |
| کیفیت مواد و ساخت | استاندارد بالا، معمولاً از پلاستیکهای مقاوم و موتورهای با دوام | استاندارد بالا، برای تحمل بارهای حرارتی و عملیاتی مداوم | بسیار بالا، استفاده از بهترین آلیاژهای فلزی (مس، آلومینیوم)، طراحی دقیق پرهها و فینها | متغیر، از کیفیت پایین تا متوسط. ممکن است از آلیاژهای ارزانتر یا طراحی با دقت کمتر استفاده شود. |
| سازگاری و نصب | معمولاً استاندارد، با قابلیت Hot-Swap در بسیاری از سرورها | معمولاً استاندارد، با قابلیت Hot-Swap در بسیاری از سرورها | کامل و بدون نقص، با ابعاد، نقاط نصب و سنسورهای حرارتی کاملاً سازگار با برد اصلی و CPU. | ممکن است ناقص باشد، احتمال عدم تطابق دقیق ابعاد، نقاط نصب، یا عدم هماهنگی با سنسورهای حرارتی وجود دارد. |
| تاثیر بر عملکرد CPU | حیاتی برای خنکسازی کلی | حیاتی برای خنکسازی CPUهای پرقدرت و نقاط داغ | بهترین عملکرد ممکن، حفظ دمای CPU در محدوده امن حتی تحت بار کاری سنگین، جلوگیری از Thermal Throttling. | ریسک بالا. ممکن است خنککنندگی کافی را فراهم نکند و منجر به Thermal Throttling (کاهش خودکار فرکانس CPU برای جلوگیری از آسیب) و کاهش چشمگیر عملکرد شود. |
| تاثیر بر عمر سرور | افزایش عمر قطعات با حفظ دمای مناسب | افزایش عمر قطعات با حفظ دمای مناسب | افزایش قابل توجه عمر CPU و سرور با حفظ پایداری حرارتی. کاهش استهلاک قطعات داخلی. | کاهش قابل توجه عمر CPU و سایر قطعات سرور به دلیل افزایش دما، فشار حرارتی و استرس مداوم بر روی قطعات. احتمال خرابی زودرس CPU و مادربرد. |
| نویز | بسته به سرعت و اندازه | بسته به سرعت و اندازه | طراحی شده برای حداقل نویز در عین خنککنندگی بهینه. | ممکن است نویز بیشتری تولید کند یا کمتر کارآمد باشد و نیاز به دور فن بالاتری داشته باشد. |
| قیمت | متغیر | متغیر | معمولاً گرانتر | معمولاً ارزانتر |
| دسترسی | آسان | آسان | ممکن است نیاز به سفارش از OEM یا قطعات یدکی باشد. | دسترسی آسانتر، به خصوص در بازار آزاد. |